Prof. Dr. Özcan Güngör
Dr. Abdussamet Varlı
Öz: Bilgi sosyolojisi bilginin toplumsallığını inşa ederken onun var oluşu ve gerekçesi olarak toplumu işaret
eder. Çünkü her hangi bir bilginin alıcısı, üreticisi ve yeniden yorumlayıcısı yoksa o bilginin bir önemi de
yoktur. İşte bilginin bu deverandaki durumu onun toplumsal olanla zorunlu olarak ilişki kurması sonucuna yol
açmaktadır. Bu bağlamda Batı tecrübesinin önemli olduğu düşünülmektedir. Aydınlanma ile birlikte daha çok
rağbet edilen rasyonalizm, sekülerizm ve bireysellik bağlamında dini yorum, beklenti ve pratikler de bu
süreçlerden hem kurumsal, hem bireysel hem de sembolik manada ciddi düzeylerde etkilenmiştir. Nihayet din,
Batıda yaşanan bu tecrübenin sonunda toplumsal belirlenimci gücünü kaybettiği gibi kendi kurumsal
otoritesinin öz-benlik saygısı da işlevsizleştirmeyle karşı karşıya kalmıştır. Aydınlanma ile başlayan din bilim
çatışması son asırda zirve yaparak materyalizm yedeğinde adeta dinin dövülmesi şeklinde cereyan etmiştir.
Burada dini temsilin Hristiyan doğma sistemi olduğunu bilmek kaydıyla materyalizmin tüm dinler üzerindeki
baskısı ve bunun bilim paradigması içinde pozitivizm ile teyidi bütün dinler üzerinde bilimsel açıdan bir baskı
oluşturmuştur. Yaşanan tarihsel, siyasal ve kültürel değişimin İslam dünyasında yansımaları olmuştur. Bu
süreçleri kendi şartları içerisinde yaşasa da İslam tefsir geleneği içerisinde adına bilimsel tefsir denilen ekolün
varlığı geçmişte de bilinmektedir. Konuya ilişkin klasik ve çağdaş çalışmalar karşılaştırıldığında Kur’an’ı
anlama ve hayata taşıma gayretinin kimi zaman bilimsel gerçeklerle örtüştürme amacının farklılıklar taşıdığı
anlaşılmaktadır. Bu bağlamda çalışma bilimsel tefsir geleneğini bilgi sosyolojisi bağlamında anlamayı
kendisine problem edinmiştir. Amacı ise bilgi sosyolojisi bağlamında bilimsel tefsir geleneğini a) gereklilik
olarak bilimsel tefsir, b) maksattan uzaklaşma olarak bilimsel tefsir, c) örnekleriyle bilimsel tefsir yoluyla
anlama, karşılaştırma ve ileri analizlere zemin olacak şekilde ele almaktır.
Anahtar kelimeler: Bilgi sosyolojisi, bilimsel tefsir, din sosyolojisi, pozitivizm, modernizm.
MAkalenin tam metnine ; https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=tammetin&makaleadi=&key=45877 linkinden ulaşabilirsiniz.
